پمپ‌های وکیوم یا خلا از جمله تجهیزاتی هستند که کاربردهای صنعتی و غیر صنعتی متعددی دارند و می‌توانند با مکش و تخلیه مولکول‌های هوا یا انواع گازها از یک محیط، فشاری پایین‌تر از فشار اتمسفر ایجاد نمایند. یکی از مهم‌ترین فاکتورهای دسته‌بندی این پمپ‌ها، سیستم و نحوه خنک کاری آنها است و بر همین اساس به پمپ‌های وکیوم خشک، آبی و روغنی تقسیم می‌شوند. پمپ وکیوم روغنی یک پمپ رینگ مایع است که از روغن برای روانکاری و خنک‌سازی استفاده می‌کند و در مقایسه با پمپ‌های خشک قابلیت ایجاد خلا بیشتری دارد و زمانی که نیاز به ایجاد خلا در محدوده فشار بالا و متوسط باشد از آن استفاده می‌شود. تعویض روغن پمپ وکیوم یکی از مهم‌ترین نکات در نگهداری آنها است که باید بر اساس فاکتورها و پارامترهای مختلفی انجام شود. در ادامه مطلب به بررسی بهترین زمان تعویض روغن پمپ وکیوم و نکات مهم نگهداری آن پرداخته می‌شود.
روغن وکیوم و ویژگی‌های آن
روغن پمپ وکیوم در حقیقت نوعی روغن روان کننده است که در پمپ‌های خلا برای کاهش اصطکاک و سایش قطعات متحرک پمپ و همچنین حفظ خلأ با جلوگیری از ورود هوا و سایر گازها، گرد و غبار و آلودگی‌های مختلف به پمپ استفاده می‌شود. این روغن همچنین می‌تواند در حذف و کاهش گرمای تولید شده در فرآیند پمپاژ کمک کرده و از خوردگی قطعات پمپ جلوگیری نماید. در اصل این روغن‌ها به صورت اختصاصی برای داشتن فشار بخار کم، پایداری ویسکوزیته بالا و پایداری شیمیایی برای اطمینان از عملکرد کارآمد پمپ وکیوم فرموله شده‌اند و می‌توانند با برخورداری از ویژگی‌هایی همچون تحمل حرارت بالا، عدم تغییر در وضعیت رنگ، عدم تغییر در شکل، عدم تغییر در بوی روغن و … نقش‌های متفاوتی در عملکرد پمپ داشته باشند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر هستند:
- این روغن به عنوان روان کننده برای کاهش اصطکاک و سایش قطعات متحرک و همچنین برای آب‌بندی و محافظت از پمپ در برابر رطوبت و سایر آلاینده‌ها به کار خواهد رفت.
- روغن وکیوم به منظور انتقال گرما از پمپ، حفظ خلأ و جلوگیری از نشت هوا به داخل سیستم به کار می‌رود.
- این روغن‌ها برای پر کردن فضاهای خالی پمپ و ایجاد مکش تا محدوده نزدیک به صفر مطلق به کار می‌روند چرا که فشار بخار آنها بسیار بالاتر از آب است.
تشخیص زمان تعویض روغن پمپ وکیوم
یکی از مهم‌ترین نکات در نگهداری پمپ‌های وکیوم، تعویض به هنگام روغن است که می‌تواند به افزایش طول عمر، افزایش راندمان، کاهش صدمات، کاهش آلودگی‌های صوتی و همچنین بهره‌وری بیشتر آن کمک کند. هرچند که تمام شرکت‌ها و برندهای سازنده پمپ وکیوم دستورالعمل‌های ویژه‌ای برای محافظت و نگهداری از پمپ‌ها در اختیار مصرف‌کننده‌ها قرار می‌دهند اما در حقیقت تشخیص و تعیین زمان سرویس و تعویض روغن پمپ وکیوم می‌تواند تحت تأثیر عوامل و فاکتورهای مختلفی باشد. به صورت کلی می‌توان گفت زمان تعویض روغن پمپ وکیوم بر اساس فاکتورهای زیر مشخص می‌شود.
تعداد ساعات کارکرد
هر کدام از انواع پمپ‌های وکیوم بر اساس اندازه، حجم، ظرفیت، قدرت، نوع کاربرد و محل استفاده می‌توانند تعداد ساعات مشخصی به صورت موثر و مفید عمل کنند. به صورت معمولی و در حالت نرمال باید بعد از 100 ساعت کار کردن پمپ اقدام به تعویض روغن آن نمود.
آلودگی یا تغییر رنگ روغن
گاهی ممکن است که پمپ وکیوم کمتر از 50 ساعت کار کرده باشد اما نیاز به تعویض روغن داشته باشد چرا که در یک محیط آلوده مورد استفاده قرار گرفته است. در اصل زمانی که روغن پمپ وکیوم دچار آلودگی شده و رنگ آن تغییر پیدا کرده بود حتماً باید اقدام به تعویض آن نمود در غیراینصورت می‌تواند باعث آسیب و خسارت به قطعات و اجزای مختلف پمپ شود.
تغییر دانسیته و تراکم روغن
یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که در زمان تعویض و حتی انتخاب روغن پمپ وکیوم باید در نظر گرفت میزان دانسیته و تراکم روغن است. در اصل دانسیته روغن می‌تواند میزان مقاومت آن در برابر دما و فشار را نشان دهد و هر چقدر دانسیته روغن بیشتر باشد میزان تبخیر کمتری داشته، حجم روغن در طول فعالیت پمپ، از یک مقدار مشخص پایین‌تر نمی‌آید و در نهایت عملکرد پمپ وکیوم بهبود پیدا می‌کند. زمانی که دانسیته و تراکم روغن دچار تغییر شد قطعاً عملکرد پمپ نیز تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و راندمان آن کاهش پیدا می‌کند و باید در صورت تغییر در تراکم آن اقدام به تعویض نمود.
قبل و بعد از خاموشی طولانی مدت پمپ
یکی دیگر از زمان‌هایی که حتماً باید اقدام به تعویض یا تخلیه روغن پمپ وکیوم روغنی نمود زمانی است که پمپ برای مدت طولانی خاموش می‌شود. به عنوان نمونه زمانی که قرار است پمپ برای مدت یک سال خاموش و بدون استفاده باشد بهتر است که روغن آن تعویض یا تخلیه شود. همچنین زمانی که پمپ وکیوم بعد از یک مدت بسیار طولانی روشن می‌شود حتماً باید روغن آن تعویض شده و روغن جدید در آن ریخت. کهنه شدن روغن می‌تواند در ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن مانند دانسیته و تراکم تأثیر داشته باشد و در نهایت عملکرد و راندمان پمپ را تحت تاثیر قرار بدهد.
آلودگی صوتی و سر و صدای ناهنجار پمپ وکیوم
یکی دیگر از پارامترهایی که می‌تواند نیاز به تعویض روغن پمپ را تایید کند، آلودگی‌های صوتی است که پمپ در زمان کار کردن ایجاد می‌کند. در اصل زمانی که پمپ وکیوم در زمان کار سر و صداهای غیر معمول و ناهنجاری تولید کرد باید میزان و کیفیت روغن آن را بررسی کرد و در صورت لزوم اقدام به تعویض آن نمود.
افت فشار پمپ
یکی از مهم‌ترین مواردی که نشان می‌دهد پمپ نیاز به سرویس و تعویض روغن دارد، افت فشار است. زمانی که وکیوم پمپ به سطح خلأ مورد نظر نرسد نشان دهنده افت راندمان پمپ و نیاز به تعویض روغن است. برای بررسی این حالت به سادگی می‌توان از گیج خلا استفاده کرد که مستقیماً بر روی پمپ خلأ قرار خواهد گرفت.
نحوه تعویض روغن پمپ وکیوم
همان‌طور که گفته شده فاکتورهای مختلفی می‌توانند در تعیین زمان تعویض روغن پمپ وکیوم موثر باشند و لازم است که تمامی موارد در کنار دستورالعمل‌های شرکت سازنده بررسی شود. برای تعویض روغن پمپ وکیوم باید بر اساس مراحل زیر عمل نمود.
- در مرحله اول باید پمپ را خاموش کرده و سپس سیال را از آن تخلیه کرد.
- در مرحله دوم و بعد از کاهش جریان روغن باید پمپ را روشن کرده و اجازه داد که حدود 10 ثانیه کار کند و در صورت خاموش بودن آن را خاموش نمود. سپس باید پمپ را به سمت بالا خم کرد تا مایع یا ذرات باقیمانده به صورت کامل تخلیه شوند.
- در مرحله سوم باید اقدام به شستشوی پمپ نمود. در صورتی که مایع تخلیه شده از پمپ تغییر رنگ داده و بوی بدی داشت حتماً دارای ذرات آلودگی است و نشان می‌دهد که پمپ نیاز به شستشو دارد. چنانچه پمپ وکیوم به بیش از دو بار شستشو نیاز داشته باشد ممکن است لازم باشد که با یک کیت تعمیر جدید بازسازی شود. برای شستشوی پمپ وکیوم باید ابتدا دوشاخه تخلیه مایع را مجدداً در درگاه تخلیه نصب نمود و سپس پمپ را با مایع شستشوی VacOil FF پر کرد تا سطح مایع در لبه پایینی شیشه دید مایع قابل مشاهده باشد.
- سپس باید درگاه ورودی را خالی کرد یا سوپاپ را جدا نمود و پمپ را روشن کرد تا حدود 10 دقیقه کار کند. بعد از 10 دقیقه کار کردن پمپ باید آن را خاموش کرده و همانند مرحله اول دوباره اقدام به تخلیه آن نمود.
- بعد از آنکه مخزن روغن پمپ به خوبی تخلیه شد باید روغن جدید را به مقدار کافی در آن ریخته و سپس درپوش آن را محکم کرد.
- در مرحله نهایی و در صورت امکان باید سطح خلا خالی پمپ را با سیال جدید برای مراجعات بعدی تست و ثبت کرد.
مهم‌ترین فاکتورهای انتخاب روغن وکیوم
همان‌طور که گفته شد روغن وکیوم نقش‌های متعددی در پمپ‌های خلأ داشته و می‌تواند راندمان و عملکرد آنها را بهبود ببخشد به همین دلیل کیفیت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. از جمله مهم‌ترین فاکتورهای انتخاب یک روغن وکیوم مناسب می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
گرانروی و ویسکوزیته بالا
مهم‌ترین و اصلی‌ترین فاکتور در انتخاب روغن وکیوم میزان گرانروی آن است. در اصل دانسیته و گرانروی روغن تعیین کننده همه خصوصیات و ویژگی‌های روغن از جمله مقاومت آن در برابر فشار، دما و … است. هر چقدر میران ویسکوزیته روغن بیشتر باشد تبخیر کمتری داشته و می‌تواند عملکرد پمپ را بیشتر بهبود ببخشد.
چسبندگی و پوشش مناسب
میزان چسبندگی و پوشش دهی روغن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و هر چقدر روغن چسبندگی و پوشش دهی بیشتری داشته باشد می‌تواند بیشتر و بهتر از خوردگی قطعات پمپ جلوگیری کند. در اصل روغن وکیوم یک لایه نازک بر روی قطعاتی همچون تیغه‌ها، روتور و … ایجاد کرده و مانع از اصطکاک مستقیم و خوردگی آنها می‌شود.
امکان استفاده در شرایط مختلف
از دیگر نکاتی که در انتخاب روغن پمپ وکیوم باید در نظر گرفت امکان استفاده از آن در شرایط مختلف است. روغن پمپ ممکن است در محیط‌های شرجی و مرطوب، محیط‌های خشک، محیط‌های آلوده به گازهای سمی، محیط‌های آلوده به گرد و غبار، محیط‌های اشتعال‌پذیر و خطرناک و … استفاده شود و باید این قابلیت را داشته باشد که در این محیط‌های راندمان و عملکرد مناسبی داشته باشد.
خلوص بالا و مقاومت بالا در برابر حرارت و فشار
یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث افت کیفیت روغن و کاهش راندمان پمپ وکیوم می‌شود وجود ناخالصی در روغن است به همین دلیل در زمان خرید روغن باید به میزان خلوص آن توجه زیادی داشت. هر چقدر میزان ناخالصی روغن بیشتر باشد امکان آسیب‌دیدگی قطعات پمپ و کاهش راندمان آن بیشتر می‌شود. همچنین روغن پمپ باید در برابر حرارت و فشار مقاومت بالایی داشته باشد تا میزان استهلاک قطعات را کاهش دهد.
- علاوه بر موارد گفته شده توجه به مواردی همچون برند و شرکت سازنده، استانداردهای تولید، مدت زمان گارانتی، دستورات تولید کننده و … می‌تواند در انتخاب صحیح روغن پمپ وکیوم مؤثر باشد.
جمع‌بندی نهایی
پمپ‌های وکیوم روغنی از جمله کاربردی‌ترین پمپ‌های خلا هستند که در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند. عواملی همچون تعداد ساعات کارکرد زیاد، آلودگی یا تغییر رنگ روغن، تغییر دانسیته و تراکم روغن، خاموشی طولانی مدت پمپ، آلودگی صوتی و سر و صدای ناهنجار، افت فشار پمپ و … مهم‌ترین دلایل برای تشخیص زمان تعویض روغن پمپ وکیوم هستند که باید حتماً بررسی شوند.
