پمپ آب به عنوان یکی از کاربردی‌ترین تجهیزات است که به منظور انتقال و جابجایی مایعات و افزایش فشار آن‌ها استفاده می‌شود. پمپ‌ها در همه صنایع خصوصاً صنعت کشاورزی کاربردهای متعددی داشته و جایگاه ویژه‌ای دارند. پیشرفت علوم و تکنولوژی‌های مختلف باعث شده است که صنعت کشاورزی نیز از حالت سنتی خارج شده و به شکل مدرن انجام شود و پمپ‌های آب به عنوان اهرم اصلی انتقال و افزایش فشار آب در این صنعت شناخته می‌شوند. این پمپ‌ها مانند انواع پمپ‌های دیگر می‌توانند بر اساس فاکتورها و پارامترهای مختلفی همچون نوع موتور، نوع سوخت، نحوه عملکرد، تعداد مراحل کار، نحوه خنک کاری و … دسته‌بندی شوند و هر کدام کاربردهای متعددی داشته باشند. در ادامه مطلب به بررسی و معرفی انواع پمپ آب کشاورزی و پمپ چاه آب کشاورزی پرداخته خواهد شد.
پمپ آب کشاورزی چیست؟
همان‌طور که گفته شد پمپ آب وسیله‌ای است که برای انتقال و جابجایی آب و مایعات مختلف از نقطه‌ای به نقطه دیگر استفاده می‌شود. پمپ آب کشاورزی نیز نوعی از پمپ‌های آب است که در صنعت کشاورزی و به منظور تسهیل و تسریع آبیاری گیاهان، درختان و محصولات مختلف استفاده می‌شود. در اصل پمپ‌های آب کشاورزی می‌توانند فشار مورد نیاز سیستم‌های بارانی، آبیاری قطره‌ای و غرقابی را تامین کرده و آب مورد نیاز را از چاه‌ها، حوض‌ها، استخرها و منابع مختلف به نقاط مختلف مزارع و زمین‌ها انتقال بدهند.
انواع پمپ آب کشاورزی بر اساس نوع سوخت
همان‌طور گه گفته شد پمپ‌های آب کشاورزی می‌توانند بر اساس فاکتورهای مختلفی همچون نوع موتور، نوع سوخت، نحوه عملکرد، تعداد مراحل کار، فشار مکش و دهش، سرعت و … دسته‌بندی شده و از تنوع بالایی برخوردار باشند. شاید بتوان گفت مهم‌ترین فاکتور دسته‌بندی پمپ آب کشاورزی نوع موتور و سوخت آن است و بر همین اساس پمپ چاه آب کشاورزی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند.
پمپ آب کشاورزی دیزلی
پمپ‌های دیزلی از جمله کاربردی‌ترین و رایج‌ترین پمپ‌های آب کشاورزی هستند که نیروی خود را از یک موتور دیزلی تامین می‌کنند. این پمپ چاه آب کشاورزی از قدرت بالایی برخوردار بوده و می‌تواند مدت‌های طولانی عملکرد موثری داشته باشد و حجم بالایی از آب را جابجا کند. موتور این پمپ‌ها از گازوئیل استفاده کرده و از راندمان و طول عمر بالایی برخوردارند. سایز ورودی و خروجی پمپ‌های دیزلی در مقایسه با سایر پمپ‌ها زیاد بوده از حجم آبدهی بالایی برخوردارند. در حقیقت پمپ‌های دیزلی به عنوان قدرتمندترین پمپ‌های آب شناخته می‌شوند و از سرعت بسیار خوبی برخوردارند. راه‌اندازی این پمپ‌ها به صورت خودکار انجام شده و در زمان کار هیچ‌گونه سر و صدای آزاردهنده‌ای ندارند.
پمپ آب کشاورزی بنزینی
پمپ‌های آب بنزینی نیز یکی دیگر از پمپ‌های کاربردی و رایج در صنعت کشاورزی است که علاوه بر مصارف کشاورزی می‌تواند برای مخازن آب و استخرهای بزرگ نیز مورد استفاده قرار بگیرد. این پمپ‌ها می‌توانند از تنوع بالایی از نظر سایز و ابعاد، حجم آبدهی، قدرت، فشار و … برخوردار باشند و مهم‌ترین شاخصه آن‌ها داشتن یک موتور احتراق داخلی بنزینی است. زمان‌هایی که دسترسی به برق وجود نداشته باشد، پمپ بنزینی می‌تواند بهترین گزینه برای تامین فشار آب و جابجایی آن باشد. موتور این پمپ‌ها وزن کمتری نسبت به پمپ‌های دیزلی داشته و برخلاف پمپ‌های دیزلی توانایی کار کردن مستمر و 24 ساعته را نخواهند داشت. پمپ‌های بنزینی دارای یک موتور چهار زمانه تک سیلندر هستند که خنک کاری آن‌ها توسط هوا انجام می‌شود. این پمپ‌ها نباید در دماهای بیشتر از 40 درجه استفاده شوند و در شرایط آب و هوایی سرد باید از روغن‌های خاص برای آن‌ها استفاده کرد. پمپ‌های بنزینی نیز به واسطه ظرفیت پایین تراکم موتورها از طول عمر بالایی برخوردارند و می‌توانند به عنوان بهترین پمپ‌های آب کشاورزی شناخته شوند.
پمپ آب کشاورزی برقی
یکی دیگر از انواع پمپ‌های آب کشاورزی، پمپ‌های الکتریکی هستند که از تنوع بالایی از نظر قدرت، سایز، طراحی و … برخوردارند. پمپ‌های الکتریکی آب کشاورزی معمولاً در دسته پمپ‌های سه فاز قرار می‌گیرند هرچند که گاهی از پمپ‌های تک فاز نیز استفاده می‌شد. پمپ‌های سه فاز از قدرت بالایی برخوردار بوده و می‌توانند حجم زیادی از آب را جابجا کنند. این پمپ‌ها می‌توانند بازدهی بالایی داشته باشند و از نظر مصرف انرژی نیز مقرون‌به‌صرفه تر از انواع پمپ‌های دیگر هستند. از مهم‌ترین مزیت‌های پمپ آب کشاورزی برقی قدرت انتقال بالای آن‌ها در هدایت جریان آب است. این پمپ‌ها همچنین می‌توانند طول عمر بالایی داشته باشند.
انواع پمپ آب کشاورزی از نظر نحوه نصب
علاوه بر نوع سوخت و موتور، پمپ‌های آب کشاورزی می‌توانند بر اساس نحوه نصب نیز در دسته‌بندی‌های متفاوتی قرار گرفته و استفاده‌های متعددی داشته باشند. به صورت کلی انواع پمپ آب کشاورزی از نظر نحوه نصب به شرح زیر هستند:
پمپ چاه آب کشاورزی سطحی
این پمپ‌ها بر روی زمین و بالاتر از سطح آب نصب می‌شوند و با استفاده از قدرت مکش مناسبی که دارند آب را از داخل چاه، منبع، مخازن و … دریافت کرده و سپس آن را به محل ذخیره آب یا محل استفاده آن منتقل می‌کنند. البته فاصله پمپ آب و منبع آب می‌تواند تحت تأثیر شرایط مختلفی باشد و باید بر اساس استانداردهای مختلف مشخص گردد.
پمپ آب کشاورزی مستغرق
دسته دوم از پمپ‌های آب کشاورزی از نظر نحوه نصب، پمپ‌های مستغرق هستند که در زیر سطح آب نصب می‌شوند. در حقیقت پمپ مستغرق یا ESP دستگاهی است که دارای یک آب‌بندی هرمتیک (hermetically sealed motor) با اتصال نزدیک به بدنه پمپ هستند و کل این دستگاه در سیالی که باید پمپ شود مستغرق می‌باشد. این پمپ‌ها می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند و از نظر قدرت، طراحی، فشار و … متفاوت باشند.
انواع پمپ چاه آب کشاورزی از نظر نحوه عملکرد
علاوه بر نوع سوخت و نحوه نصب، پمپ‌های آب کشاورزی می‌توانند بر اساس نحوه عملکرد نیز در دسته‌بندی‌های متفاوتی قرار داشته باشند و هر کدام از آن‌ها از ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و کاربردهای متعددی برخوردار شوند.
پمپ آب کشاورزی سانتریفیوژی
پمپ چاه آب کشاورزی سانتریفیوژی معمولاً برای منابع آب سطحی و یا منابعی آب زیرزمینی با عمق کم استفاده می‌شوند و یا می‌توانند به عنوان تقویت کننده پمپ‌های آب در خطوط لوله آبیاری به کار بروند. این پمپ‌ها برای عملکردهای افقی یا عمودی طراحی می‌شوند. پمپ‌های سانتریفیوژی افقی بسیار متداول‌تر از پمپ‌های عمودی هستند و از مزیت‌هایی همچون هزینه کمتر، تعمیر و نگهداری ساده‌تر، طول عمر بالاتر، نصب ساده و راندمان بیشتر برخوردارند. البته باید توجه داشت که پمپ‌های افقی قدرت زیادی برای پمپاژ آب ندارند و بیشتر برای آبیاری‌های سبک مناسب هستند.
پمپ‌های عمودی به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که ورودی و پروانه آن‌ها همیشه زیر آب خواهد بود و از قدرت مناسبی برای پمپاژ آب برخوردارند اما ممکن است که تعمیر و نگهداری بیشتری نیاز داشته باشند چرا که یاتاقان‌ها همواره در زیر آب خواهند بود. این پمپ‌ها معمولاً در چاه‌های عمیق‌تر نصب می‌شوند و در میان انواع پمپ آب کشاورزی گریز از مرکز قیمت بالاتری دارد.
پمپ آب کشاورزی توربینی
پمپ‌های توربینی نوع دیگری از پمپ‌های آب کشاورزی هستند که از بخش‌های مختلفی همچون پروانه، کاسه پمپ، شفت، الکتروموتور و سر تخلیه تشکیل می‌شوند. عملکرد این پمپ نیز بر اصل نیروی گریز از مرکز متکی است و هنگامی که موتور فعال می‌شود، پروانه را با سرعت زیاد چرخانده و یک ناحیه کم فشار در مرکز پروانه‌ایجاد می‌کند. سپس آب از چاه خارج شده و از طریق بخش ورودی به پمپ وارد می‌شود. عملکرد این سیستم به این شیوه است که آب به صورت شعاعی از داخل کاسه پمپ به سمت خارج حرکت کرده و سرعت و فشار آن افزایش می‌یابد و در نهایت به سر تخلیه خواهد رسید و از پمپ خارج می‌شود. پمپ آب کشاورزی توربینی به دلیل کارایی، قابلیت اطمینان و توانایی آن‌ها در رسیدن به نرخ جریان بالا می‌توانند در مدیریت آب در بخش‌های صنعتی و کشاورزی و حتی سیستم‌های تامین آب شهری عملکرد مناسبی داشته باشند.
پمپ آب کشاورزی پروانه‌ای
پمپ‌های پروانه‌ای از جمله انواع پمپ‌های آب کشاورزی هستند که می‌توانند برای شرایط انرژی پایین و سرعت جریان بالا مناسب باشند. در حقیقت این پمپ‌ها از پروانه‌ای شبیه به موتور قایق استفاده می‌کنند و می‌توانند در جهت یک سکوی پمپاژ متحرک به صورت عمودی قرار بگیرند. این پمپ‌ها برای کاربردهای کشاورزی باید به صورت افقی بر روی تریلرها نصب شوند تا به راحتی آب را در خطوط سیستم آبیاری به گردش در بیاورد. از این پمپ‌ها نمی‌توان برای بالابر مکش استفاده کرد چرا که این پمپ‌ها باید زیر آب قرار داشته باشند و در عمق و زیر آب مناسب عمل کند. در حقیقت هر چه قطر پمپ پروانه‌ای بیشتر باشد، برای جلوگیری از مکش هوا، غوطه‌ور شدن بیشتری در آب لازم دارد. این پمپ‌ها معمولاً از نوع پمپ‌های برقی هستند و از مزیت‌های بسیاری همچون عملکرد و راندمان مناسب، طول عمر بالا، هزینه تعمیر و نگهداری کم و … برخوردارند.
پمپ آب شناور
یکی دیگر از رایج‌ترین پمپ‌های آب کشاورزی، پمپ شناور است که در آن پمپ بالای موتور بوده و آب از طریق صفحه‌ای بین پمپ و موتور وارد پمپ می‌شود. با توجه به آنکه قطر موتورهای زیر آب کمتر است، این پمپ‌ها راندمان کمتری در مقایسه با پمپ‌های توربینی دارند. عملکرد این پمپ‌ها نیز بر اساس فناوری گریز از مرکز است و انرژی اصلی مکانیکی این پمپ‌ها از چرخش یک یا چند پروانه که در داخل موتور کار گذاشته شده، تامین می‌شود. این پمپ‌ها می‌توانند در دسته پمپ‌های برقی نیز باشند و در موقعیت عمودی کار گذاشته شوند. در این پمپ‌ها سرعت مایعات ورودی در ابتدا توسط حرکت پروانه تسریع شده و سپس انرژی پویایی خود را در پخش‌کننده از دست می‌دهند و در اینجاست که تبدیل انرژی جنبشی به فشار انجام صورت می‌گیرد.
پمپ کفکش
پمپ‌های کفکش یکی دیگر از انواع پمپ‌های آب کشاورزی هستند که برای چاه‌های نیمه عمیق با قطر دهانه زیاد به کار می‌روند. این پمپ‌ها در دسته پمپ‌های مستغرق قرار گرفته و می‌توانند از یک یا چند پروانه برخوردار باشند و برای ارتفاع‌های متوسط مورد استفاده قرار بگیرند. در کل این پمپ‌ها می‌توانند برای آبیاری قطره‌ای کارایی بیشتری داشته باشند چرا که باعث صرفه‌جویی در مصرف آب و کاهدش هدر رفت آب می‌شوند. در مقاله دیگری از سایت پارس وکیوم با عنوان علت هوا گرفتن پمپ آب کشاورزی به بررسی مهم‌ترین دلایل هوا گرفتن پمپ‌های آب کشاورزی پرداخته شده که می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار خواننده‌ها قرار بدهد.
بوستر پمپ‌ها
گاهی در صنعت کشاورزی به پمپی نیاز پیدا می‌شود که میزان آبدهی (دبی) و مخصوصاً ارتفاع (هد) بالاتری نسبت به حالت معمول ارائه کند و در این شرایط بوستر پمپ‌ها می‌توانند بهترین گزینه باشند. این پمپ‌ها می‌توانند به شکل‌های عمودی و یا افقی در کنار هم به شکل سری یا موازی نصب شوند و با توجه به داشتن چندین پروانه روی هر پمپ، می‌توانند باعث ایجاد فشار بیشتری شده و به دنبال آن توزیع آب مناسب‌تری انجام بدهند.
راهنمای انتخاب و خرید پمپ کشاورزی
همان‌طور که گفته شد پمپ چاه آب کشاورزی می‌تواند بر اساس فاکتورها و پارامترهای متعددی دسته‌بندی شود و از تنوع بالایی برخوردار است. تنوع و تعدد بالای پمپ‌های آب کشاورزی باعث می‌شود که نکات و فاکتورهای مختلفی برای انتخاب و خرید آن‌ها مؤثر باشد. از جمله مهم‌ترین فاکتورهایی که در انتخاب و خرید پمپ‌های آب کشاورزی اهمیت دارند می توان به موارد زیر اشاره داشت:
نوع منابع آبی
در صنعت کشاورزی از منابع آبی مختلف همچون چاه‌ها، رودخانه‌ها، برکه‌ها، چشمه‌ها و … استفاده می‌شود و شناسایی آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. هر کدام از انواع پمپ‌های آبی می‌توانند برای منابع مختلفی کارایی داشته باشند.
دسترسی به انرژی
همان‌طور که گفته شد پمپ‌های آب کشاورزی می‌توانند در دسته‌های دیزلی، بنزینی و برقی وجود داشته باشند و در زمان انتخاب و خرید پمپ باید به نوع مصرف سوخت پمپ و دسترسی به آن توجه ویژه داشت.
سایز ورودی و خروجی پمپ آبی
سایز ورودی و خروجی آب از دیگر نکاتی است که در انتخاب و خرید پمپ‌ها باید در نظر گرفت. در حقیقت سایز دهانه خروجی و ورودی پمپ‌ها می‌توانند ارتباط مستقیمی با ارتفاع پمپاژ، میزان آبدهی، فشار آب، سرعت انتقال آب و … داشته باشند پمپ‌های کشاورزی می‌توانند از نظر دهانه خروجی از تنوع بالایی همچون پمپ آب کشاورزی 1 اینچ، پمپ آب کشاورزی ¼1 اینچ، پمپ آب کشاورزی ½1 اینچ، پمپ آب کشاورزی 2 اینچ، پمپ آب کشاورزی ½2 اینچ، پمپ آب کشاورزی 3 اینچ، پمپ آب کشاورزی 4 اینچ، پمپ آب کشاورزی 6 اینچ، پمپ آب کشاورزی 8 اینچ و … وجود داشته باشند.
توجه به ارتفاع مکش
ارتفاع مکش (فاصله پمپ از منبع آب) یکی دیگر از مهم‌ترین فاکتورهای انتخاب پمپ‌های آب است. در اصل فاصله پمپ تا عمق چاه می‌تواند تأثیر زیادی در میزان مکش، فشار و قدرت پمپ داشته باشد. هر کدام از انواع پمپ‌های آبی که در صنعت کشاورزی استفاده می‌شوند دارای ارتفاع مکش منحصربه‌فردی هستند. به عنوان نمونه زمانی که عمق چاه بیشتر از 30 متر باشد امکان استفاده از پمپ‌های جتی خود مکش وجود نخواهد بود همچنین برای انتقال آب از چاه‌های عمیق‌تر از 150 متر لازم است که از پمپ‌های کفکش استفاده شود.
توجه به نوع سیستم آبیاری
نوع سیستم آبیاری در صنعت کشاورزی نیز یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که می‌تواند در انتخاب و خرید پمپ آب مؤثر باشد. امروزه از سیستم‌های آبیاری مختلفی همچون سیستم آبیاری بارانی، سیستم آبیاری قطره‌ای، سیستم آبیاری غرقابی و … در کشاورزی استفاده می‌شود و هر کدام از این سیستم‌ها می‌توانند فشار آب متفاوتی نیاز داشته باشند.
توجه به دبی پمپ آب
میزان آبدهی در صنعت کشاورزی می‌تواند بسته به نوع محصولات، مساحت زمین و … متفاوت باشد به همین دلیل در زمان انتخاب و خرید پمپ‌ها حتماً باید به میزان آبدهی و دبی پمپ توجه شود. به عنوان نمونه برای زمینی که به 600 متر مکعب در ساعت آبدهی نیاز دارد نمی‌توان از پمپ‌های جتی استفاده کرد و حتماً باید اقدام به خرید پمپ‌های فشار قوی افقی یا موتور پمپ‌ها کرد.
توجه به میزان هد
هد یا ارتفاع پمپاژ از دیگر نکاتی است که در زمان انتخاب پمپ باید در نظر گرفت. میزان هد پمپ نیز همانند میزان دبی می‌تواند تحت تأثیر فاکتورهای مختلفی باشد و لازم است که به آن توجه و دقت زیادی داشت.
بهترین پمپ آب مناسب کشاورزی
با توجه به تمامی مطالب گفته شده در مورد انواع پمپ‌های آب کشاورزی و نحوه نصب و عملکرد آن‌ها و این که کشاورزان معمولاً هیچ انتخابی در مورد منبع آب ندارند انتخاب بهترین پمپ آب باید بر اساس شرایط و فاکتورهای مختلف صورت بگیرد. در حقیقت بهترین پمپ آب کشاورزی پمپی است که بر اساس نوع سیستم آبیاری، فاصله از منبع آب و اندازه سیستم لوله‌کشی، مقدار دبی و هد، حجم و مساحت زمین کشاورزی، نوع محصولات کشاورزی و میزان آب مورد نیاز و … انتخاب شود.
قیمت انواع پمپ آب کشاورزی
تنوع و تعدد بالای پمپ‌های آب کشاورزی باعث می‌شود که نتوان به صورت قطعی و دقیق قیمت مشخصی برای آن‌ها عنوان کرد. در اصل فاکتورهای متعددی می‌توانند در تعیین قیمت پمپ چاه آب کشاورزی موثر باشند که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند.
- نوع سوخت پمپ و میزان مصرف انرژی آن
- نحوه عملکرد پمپ آب، نحوه خنک کاری و تعداد مراحل کار پمپ
- نحوه طراحی و ساخت پمپ و کیفیت تولید
- اندازه و ابعاد و مشخصات فیزیکی پمپ آب
- ویژگی‌ها و مشخصات فنی پمپ مانند هد، دبی، ارتفاع آب و …
- نحوه نصب پمپ آب
- هزینه‌های نصب، تعمیر و نگهداری پمپ آب
- مدت زمان گارانتی و استانداردهای تولید
- شرکت و برند تولید کننده پمپ آب
- نرخ ارزی و نوسانات آن و …
جمع‌بندی نهایی
پمپ آب کشاورزی از جمله تجهیزات پرکاربردی است که در صنعت کشاورزی مدرن امروزی جایگاه ویژه‌ای داشته و نقش پررنگی در تامین فشار آب، تامین آب سیستم‌های آبیاری و صرفه‌جویی در مصرف آب دارد. این پمپ‌ها می‌توانند بر اساس فاکتورهای مختلفی همچون نوع سوخت و میزان مصرف انرژی، نحوه نصب و استفاده، نحوه عملکرد و … دسته‌بندی شده و هر کدام در شرایط مختلفی مورد استفاده قرار بگیرند.
