افت فشار آب یکی از بزرگترین چالش‌ها و مشکلات در مجتمع‌های بزرگ مسکونی، اداری و تجاری است و تا امروز از روش‌های مختلفی همچون استفاده از منابع تحت فشار، استفاده از پمپ‌های فشار آب، استفاده از ست کنترل و … برای برطرف کردن این مشکل استفاده شده است. هر کدام از این روش‌ها می‌توانند مزیت‌ها و معایب و همچنین کاربردهای ویژه‌ای داشته باشند. در اصل مخزن‌های تحت فشار رایج‌ترین تجهیزات کنترل فشار آب در گذشته بودند اما امروزه منبع انبساط باز، پمپ آب، ست‌های کنترل و … نیز می‌توانند مشکلات افت فشار آب را در پروژه‌های مختلف برطرف کنند. در ادامه مطلب بررسی خواهد شد که ست کنترل بهتر است یا منبع انبساط و هر کدام چه ویژگی‌ها، مزایا و معایبی دارند.
مخزن تحت فشار چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟
مخزن تحت فشار که با نام منبع انبساط نیز شناخته می‌شود در حقیقت یکی از تجهیزات شبکه آب‌رسانی است که می‌توان به کمک آن پمپ آب خانگی را اتومات کرد. این سیستم دارای یک فشار حداکثری و حداقلی بوده که می‌تواند عملکرد پمپ آب را کنترل کند و آن را خاموش و روشن نماید. مخزن تحت فشار از قسمت‌هایی همچون تیوپ، فلنج و پوسته تشکیل شده و زمانی شروع به کار می‌کند که فشار آب داخل لوله‌ها پایین‌تر از میزان استاندارد باشد. اساس کار این سیستم به این شکل است که مقداری آب در مخزن بر مبنای حجمی که از آن برخوردار است ذخیره شده و در زمان پمپاژ نمودن آب، نخست از آب داخل مخزن استفاده شده و در صورت اتمام آب ذخیره شده، پمپ شروع به فعالیت می‌کند.
از مهم‌ترین مزیت‌های مخزن تحت فشار می‌توان به مواردی همچون کاهش هزینه برق، کاهش میزان استهلاک شبکه آب‌رسانی، ثابت شدن میزان فشار آب داخل لوله‌ها، کم شدن میزان مصرف انرژی و جلوگیری از روشن و خاموش شدن زیاد پمپ آب اشاره کرد. این سیستم می‌تواند در کنار مزیت‌های متعدد، از معایب و ایراداتی نیز برخوردار باشد که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- هزینه بالا برای تعمیر
- نصب و راه‌اندازی سخت و دشوار
- نیاز به تنظیم مداوم
ست کنترل چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟
ست کنترل به عنوان یک جایگزین منبع تحت فشار شناخته می‌شود که در پروژه‌های مختلفی به کار می‌رود. این سیستم از تجهیزات پمپ آب خانگی به شمار می‌رود و می‌تواند عملکرد پمپ را کنترل کرده و از سوختن آن جلوگیری کند. نحوه کار این سیستم همانند منبع تحت فشار است اما پمپاژ آب در این سیستم به صورت فرمان الکتریکی انجام می‌شود. این دستگاه از یک سنسور برخوردار بوده که به یک بورد الکترونیکی متصل است و زمانی به پمپ دستور فعال‌سازی می‌دهد که فشار آب عبوری حداقل میزان 0.5 بار را داشته باشد. از مهم‌ترین مزیت‌های ست کنترل می‌توان به مواردی همچون عمر مفید بالا، عدم نیاز به شیر بای پس در هنگام قطعی برق، ثابت بودن فشار آب، عدم وابستگی به مخزن تحت فشار، خاموشی سریع پمپ در هنگام قطعی آب، بالا بردن دبی، به کارگیری راحت، مقرون‌به‌صرفه و … اشاره کرد. این سیستم نیز در کنار مزیت‌های متعدد می‌تواند معایبی داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- عدم استفاده برای مواردی با فشار آب پایین.
- افزایش استهلاک بلبرینگ پمپ
- غیرفعال شدن در زمان کاهش فشار آب لوله‌کشی
- نیاز به خرید الکتروموتور، پمپ آب و موتوژن، دینام و …
ست کنترل بهتر است یا منبع انبساط
همان‌طور که گفته شد ست کنترل و منبع انبساط تحت فشار هر کدام می‌توانند مانند پمپ وکیوم و سایر تجهیزات آب‌رسانی مزیت‌ها و معایب خاص خود را داشته باشند. برای آنکه به این سؤال پاسخ دقیق و قطعی داده شود که ست کنترل بهتر است یا منبع انبساط باید آن‌ها را از جنبه‌های مختلف بررسی کرد. مهم‌ترین تفاوت‌ها و تمایزهای این دو سیستم به شرح زیر هستند:
- نصب کردن منبع انبساط تحت فشار در مقایسه با نصب ست کنترل سخت‌تر بوده و نیاز به نصاب حرفه‌ای و ماهر دارد.
- ست کنترل برای ساختمان‌هایی با حداکثر 25 متر ارتفاع مناسب هستند اما منبع انبساط تحت فشار محدودیتی از نظر ارتفاع ساختمان ندارند.
- منبع تحت فشار از تجهیزات، اجزا و قطعات متعددی تشکیل شده و تهیه کردن آن‌ها نیاز به صرف هزینه‌های بیشتری دارد در حال که ست کنترل مقرون‌به‌صرفه تر است.
- ست کنترل فقط به یک بار تنظیم کردن نیاز دارد درحالی‌که منبع تحت فشار همواره باید تنظیم شود و همین امر باعث می‌شود که در صورت مشکلاتی همچون سوراخ شدن تیوپ مخزن، عملکرد آن مختل شود.
- ست کنترل از طول عمر و ماندگاری بیشتری برخوردار است و می‌تواند حدوداً دو برابر مخزن تحت فشار کار کند.
- زمانی که سیستم آب‌رسانی ساختمان به ست کنترل مجهز است راندمان و میزان عملکرد آن از نظر دبی آب حداقل 40 درصد بهتر خواهد بود، در حالی است که مخزن تحت فشار بخشی از انرژی خود را برای تیوپ و باد صرف می‌کند و میزان آبدهی آن کمتر خواهد بود.
- هزینه ابتدایی خرید و راه‌اندازی و همچنین تعمیر و نگهداری ست کنترل بسیار کمتر از منبع تحت فشار است و از صرفه اقتصادی بیشتری برخوردار است.
- ست‌های کنترل بدون پیچ نیز قابلیت تنظیم و کنترل دارند اما مخزن تحت فشار حتماً باید با پیچ تنظیم شود.
- در ست کنترل با قطع کردن آب، پمپ آب نیز خاموش می‌شود و خاموش و روشن شدن دستگاه کمتر از 10 ثانیه زمان نیاز دارد که در کاهش مصرف انرژی نقش پررنگی خواهد داشت.
- مخزن تحت فشار با همراه کلید اتوماتیک مکانیکی برخلاف ست کنترل، فشار لوله‌ها را در یک نوسان مشخص و معینی تنظیم می‌کند و تعداد باز و بسته شدن شیر اهمیت ندارد بلکه میزان مصرف اهمیت دارد.
جمع‌بندی نهایی
مخزن انبساط و ست کنترل ازجمله تجهیزات مدرن آب‌رسانی هستند که به‌منظور جلوگیری از افت فشار آب و تأمین آب بخش‌های مختلف ساختمان استفاده می‌شوند. در پاسخ به این سؤال که ست کنترل بهتر است یا منبع انبساط باید گفته هر کدام از این تجهیزات مزایا و معایب منحصربه‌فردی دارند و باید بر اساس شرایط ساختمان، میزان نیاز آبی، حجم و فشار آب شهری و … مورد استفاده قرار بگیرند.
