موتورها، پمپ‌ها، کمپرسور، بلوئر و سایر تجهیزات صنعتی و کاربردی از قطعات و اجزای مختلفی تشکیل می‌شوند که هر کدام وظایف و کاربردهای متعددی دارند. در تمامی تجهیزات عنوان شده برای جلوگیری از نشتی گاز یا مایعات از آب‌بند یا نشت بندی استفاده می‌شود. نشت بند در حقیقت وظیفه دارد تا از خروج مایعات و گازها جلوگیری کند که در اثر اختلاف فشار قطعاتی که نسبت به هم ثابت یا متحرک هستند ایجاد می‌شود. در ادامه این مطلب از پارس وکیوم به بررسی کامل نشت بند و انواع آن پرداخته خواهد شد.
نشت بند چیست؟
همانطور که گفته شد نشت بند در حقیقت قطعه‌ای است که به منظور جلوگیری از نشتی آب، گاز و انواع سیالات در تأسیسات و تجهیزات مختلف استفاده می‌شود. نشت بندها می‌توانند باعث افزایش کارایی، حفاظت از منابع آبی، کاهش ضایعات و خسارت‌های احتمالی، افزایش طول عمر قطعات، جلوگیری از ترک‌خوردگی قطعات و … شوند. در اصل زمانی که قطعات ثابت یا متحرک در کنار همدیگر دچار اختلاف فشار شوند، ممکن است مایعات و گازها از آن‌ها نشت کنند و برای جلوگیری از این نشتی‌ها باید از نشت بندها استفاده کرد.
قطعات ثابت در دستگاه‌ها و تجهیزات صنعتی شامل مواردی همچون سر سیلندرها، پوشش‌های تبدیل حرارتی، درپوش، شیرها و … هستند و قطعات متحرک نیز شامل مواردی همچون توربین‌های بخار، پمپ‌های رفت و برگشتی و کمپرسورهای رفت و برگشتی و … خواهند بود.
انواع نشت بند
نشت بندها همانند بسیاری از قطعات دیگر می‌توانند بر اساس فاکتورها و پارامترهای مختلفی دسته‌بندی شده و کاربردهای متعددی داشته باشند. از جمله مهم‌ترین فاکتورهای دسته‌بندی نشت بندها می‌توان به جنس نشت بند و نحوه عملکرد آن‌ها اشاره کرد. از نظر کارکرد و نحوه عملکرد نشت بندها می‌توانند به سه دسته اصلی تقسیم شوند که شامل موارد زیر هستند:
نشت بند قطعات ثابت
همانطور که گفته شد قطعات ثابت دستگاه‌ها شامل سرسیلندر، کمپرسور و … هستند و برای این قطعات از نشت بندهای ثابت استفاده می‌شود. این نشت بندها نیز می‌توانند بر اساس فاکتورهایی همچون نوع عملکرد، میزان اختلاف فشار، جنس قطعات، نوع سیالات و … انواع مختلفی داشته باشند و رایج‌ترین آن‌ها شامل گسکت های فلزی، گسکت های غیرفلزی، نشت بندهای خمیری و نشت بندهای نواری هستند.
- البته گسگت ها می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند که مهم‌ترین آن‌ها شامل گسکت های مارپیچی (Spiral wound gasket)، گسکت رینگی (Ring Joint Gasket)، گسکت با پوشش فلزی (Metal Jacketed Gaskets) و گسکت لاستیکی هستند و هر کدام بر اساس استانداردهای متفاوتی تولید شده و کاربردهای متعددی خواهند داشت.
نشت بند متحرک
نشت بندهای متحرک نیز در بین قطعاتی که نسبت به همدیگر در حرکت هستند و حرکت‌های چرخشی یا رفت و برگشتی دارند استفاده می‌شوند. این قطعات می‌توانند شامل مواردی همچون گیربکس‌ها، توربین‌های بخار و … باشند. نشت بندهای متحرک نیز همانند نشت بندهای ثابت تنوع بالایی دارند و می‌توانند بر اساس فاکتورها و پارامترهای مختلفی مورد استفاده قرار بگیرند. از رایج‌ترین نشت بندهای متحرک می‌توان به مواردی همچون نشت بندهای تماسی، نشت بندهای فاصله‌ای، مکانیکال سیل‌ها و … اشاره کرد.
نشت بند مکانیکی
نشت بندهای مکانیکی نیز نوع نشت بند هستند که شامل دو صفحه تخته‌ای شکل بوده و نسبت به همدیگر در حال حرکت هستند. یکی از صفحات این نشت بندها ثابت و دیگری متحرک است. از نشت بندهای مکانیکی استفاده‌های متعددی می‌توان داشت اما در مقایسه با نشت بندهای ثابت و متحرک طول عمر کمتری داشته و لازم است که در زمان استفاده از آن‌ها به نوع استفاده، جنس نشت بند، نوع سیالات و … توجه داشت. ازآنجایی‌که هر نشت بند مکانیکی یک نشت بند دوم دینامیکی دارد ممکن است در زمان استفاده از آن‌ها شافت دستگاه دچار آسیب شود و به همین دلیل باید حتماً از بوش برای محافظت شافت ها استفاده شود.
انواع نشت بند بر اساس جنس مواد سازنده
علاوه بر تقسیم‌بندی نشت بندها بر اساس نحوه کار و عملکرد، این قطعات می‌توانند بر اساس جنس و نوع مواد سازنده نیز دسته‌بندی شوند و بر همین اساس این قطعات به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند.
نشت بندهای پلاستیکی
نشت بندهای پلاستیکی از رایج‌ترین نشت بندها هستند که از مواد مختلفی همچون پلی‌اتیلن (PE)، پلی وینیل کلراید (PVC) و … ساخته می‌شود و از ویژگی‌های منحصربه‌فردی همچون انعطاف‌پذیری بالا، مقاومت در برابر خوردگی و … برخوردارند و می‌توانند کاربردها و استفاده‌های صنعتی و غیر صنعتی متعددی داشته باشند.
نشت بندهای رزینی
این نشت بندها نیز از مواد رزینی و پلاستیکی تولید می‌شوند و می‌توانند مقاومت شیمیایی و مکانیکی بالایی داشته باشند. این نشت بندها می‌توانند به عنوان پوشش محافظ در انواع اتصالات و تأسیسات استفاده شوند و در برابر مواد شیمیایی، تغییرات دما، افزایش فشار و … مقاومت بسیار خوبی دارند. این نشت بندها می‌توانند در انواع تأسیسات کشاورزی، پمپ وکیوم، تأسیسات خانگی و … مورد استفاده قرار بگیرند.
نشت بندهای ممبرانی
این نوع از نشت بندها نیز از ممبران های خاصی تولید می‌شوند و از نشتی انواع سیالات جلوگیری می‌کنند. پلاستیک، پلی‌اتیلن و پلی‌وینیل کلراید از رایج‌ترین مواد تشکیل دهنده این نشت بندها هستند و می‌توانند کاربردهای متعددی داشته باشند.
نکات مهم در انتخاب نشت بند
همانطور که گفته شد نشت بندها می‌توانند از تنوع بالایی از نظر جنس، کاربرد، نحوه عملکرد و … برخوردار باشند به همین دلیل لازم است که در زمان انتخاب و خرید آن‌ها به پارامترها و نکات مختلفی توجه داشت که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- جنس نشت بند و انواع آن و مواد تشکیل دهنده
- نحوه عملکرد و کارایی نشت بند
- شرایط دمایی محیط و میزان مقاومت نشت بند در برابر دما
- نوع سیالات و مشخصات فیزیکی و شیمیایی آن‌ها
- میزان فشار سیالات و…
جمع‌بندی نهایی
نشت بند به قطعه‌ای گفته می‌شود که به منظور جلوگیری از نشتی آب، گاز و انواع سیالات در تأسیسات و تجهیزات مختلف استفاده می‌شود و می‌تواند انواع مختلفی از نظر جنس، نحوه کارکرد و عملکرد داشته باشد. این قطعات می‌توانند استفاده‌های صنعتی و غیر صنعتی متعددی داشته باشند. مهم‌ترین مزیت‌های استفاده از نشت بندها افزایش راندمان دستگاه‌ها، کاهش خسارت‌ها و ضایعات، افزایش طول عمر دستگاه‌ها و … هستند.
