پمپ آب خانگی (Houseshold Water Pump) یکی از انواع پمپ‌های بسیار کاربردی است که می‌تواند فشار آب را در ساختمان‌های مسکونی تقویت و تنظیم کند. این پمپ‌ها همانند انواع تجهیزات دیگر می‌توانند قطعات و اجزای مختلفی داشته باشند و هر کدام از این قطعات از وظایف، قابلیت‌ها و کاربردهای متعددی برخوردارند. آشنایی با قطعات پمپ آب می‌تواند اطلاعات متعددی به افراد بدهد به‌گونه‌ای که فرد می‌تواند حتی با شنیدن صدای پمپ آب به مشکلات و ایرادات آن پی ببرد. در ادامه مطلب به بررسی کامل قطعات پمپ آب، مشخصات و وظایف آن‌ها پرداخته می‌شود.
اجزای تشکیل دهنده پمپ آب خانگی
در تعدادی از ساختمان‌های مسکونی فشار آب به قدری نیست که بتواند نیاز ساکنین را تامین کند به همین دلیل از پمپ‌های آب برای افزایش فشار آب و تنظیم سرعت و دبی آن استفاده می‌شود. پمپ‌های آب معمولاً جز پمپ‌های سانتریفیوژ یا گریز از مرکز هستند و می‌توانند علاوه بر ساختمان‌های مسکونی کاربردهای متعددی در کشاورزی و … داشته باشند. این دستگاه به واسطه وظایف سنگینی که بر عهده دارد می‌تواند از تجهیزات و قطعات مختلفی تشکیل شود. از جمله اصلی‌ترین و مهم‌ترین قطعات پمپ آب می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
الکتروموتور
الکتروموتور به عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای پمپ آب خانگی شناخته می‌شود که وظیفه آن تامین نیروی مورد نیاز برای پمپاژ آب است. این قطعه با اتصال به برق فعال شده و انرژی الکتریکی را در سیم پیچ‌ها به جریان می‌اندازد و همین موضوع باعث ایجاد یک میدان مغناطیسی می‌شود که قادر است روتور را با 180 درجه به حرکت درآورد. با چرخش روتور پروانه نیز حرکت کرده و توان و سرعت پمپ افزایش پیدا می‌کند.
پروانه پمپ
پروانه پمپ یک قطعه دایره‌ای شکل است که از تعداد تیغه تشکیل شده و وظیفه آن تبدیل انرژی الکتریکی دریافت شده از الکتروموتور به انرژی جنبشی است. پروانه قادر است که سیالات را به حرکت انداخته و فعالیت آن‌ها را سریع‌تر کند. ایجاد فشار و جابه‌جایی سیال، افزایش سرعت سیال و تنظیم جریان سیال از مهم‌ترین وظایف پروانه پمپ هستند. چنانچه این قطعه از جای خود خارج شود و یا دچار آسیب گردد دمای پمپ افزایش یافته و دچار مشکل می‌شوند. همچنین سائیدگی پروانه می‌تواند باعث افت فشار آب شده و یا سر و صدای آن افزایش یابد. در صورت بروز هرگونه مشکل در پروانه پمپ باید اقدام به تعمیر یا تعویض آن نمود تا آسیب و خسارت بیشتری به پمپ آب وارد نشود.
بلبرینگ‌ها
بلبرینگ‌ها از جمله قطعات بسیار کاربردی هستند که در بسیاری از تجهیزات وجود داشته و می‌توانند باعث حرکت آسان قطعات دیگری همچون موتور و پروانه شوند. این قطعه از جنس فلز بوده و وظیفه آن به حرکت درآوردن شافت است که با این کار موجب چرخش پروانه پمپ می‌شود. چنانچه ایرادی در بلبرینگ وجود داشته باشد میزان حرارت دستگاه افزایش یافته و دچار مشکل می‌شود. در صورت هرگونه ایرادی در بلبرینگ‌ها باید بلافاصله اقدام به تعویض آن‌ها کرد تا خللی در عملکرد دستگاه ایجاد نکند. از جمله رایج‌ترین انواع بلبرینگ‌های پمپ آب می‌توان به مواردی بلبرینگ ساده، بلبرینگ‌های یاتاقانی، بلبرینگ‌های تحمل مایعات و بلبرینگ‌های مغناطیسی اشاره کرد.
محفظه آب‌بندی
یکی دیگر از قطعات مهم و حیاتی پمپ‌های آب که از نشتی آب به داخل سیستم و آسیب دیدن سایر قطعات جلوگیری می‌کند، محفظه آب‌بندی است. زمانی که این قطعه دچار آسیب شود ممکن است پمپ دچار نشتی شده و از فشار جریان آب کاسته شود و در نهایت فعالیت و عملکرد پمپ آب دچار اختلال گردد.
دیفیوزر
از دیگر اجزا پمپ آب می‌توان به دیفیوزر (Diffuser) اشاره کرد که به منظور تبدیل انرژی از حالت سرعت به فشار در پمپ تعبیه شده است. در اصل این قطعه انرژی جنبشی سیال را به فشار استاتیکی (انرژی پتانسیل) تبدیل می‌کند. بعد از اینکه جریان سیال به سمت محور کمپرسور تنظیم می‌شود، دیفیوزر به عنوان بخشی از سیستم کمپرسور عمل کرده تا انرژی جنبشی سیال را به انرژی پتانسیل (فشار) تبدیل کند.
فلوتر
فلوتر یکی دیگر از مهم‌ترین قطعات پمپ آب است که به منظور نمایش میزان باقی مانده سیال استفاده می‌شود. این قطعه در اصل برای اندازه‌گیری سطح مایعات و کنترل میزان آن به کار می‌رود و کارکرد آن همانند نوار آب‌بندی است. فلوتر با اندازه‌گیری میزان سیالی که در مخزن وجود دارد می‌تواند در صورت کاهش حجم آن تا یک میزان مشخص، باعث جدا شدن خودکار موتور از جریان برق شود. چنانچه فلوتر دچار آسیب شود، سیال به میزان کافی به پمپ وارد نخواهد شد و این موضوع باعث افزایش بیش‌ازحد دمای دستگاه می‌شود که در نهایت می‌تواند منجر به آسیب‌ها و خسارت‌های جدی گردد.
شافت و کاسه نمد موتور
شافت یک قطعه استوانه‌ای شکل است که پمپ آب بر روی آن قرار می‌گیرد و وظیفه کنترل و عدم لرزش آن را بر عهده دارد. همچنین کاسه نمد از دیگر اجزای پمپ آب است که همانند درزگیر عمل کرده و مانع از بروز نشتی در پمپ می‌شود. بروز مشکل و ایراد در هرکدام از قطعات گفته شده می‌تواند باعث آسیب و خسارت‌های مختلفی به پمپ آب شود و لازم است که بلافاصله تعمیر یا تعویض شوند. مهم‌ترین وظایف شفت در پمپ آب شامل انتقال حرکت چرخشی، پشتیبانی و حمایت، انتقال گرما و سرما و کنترل و تنظیم سرعت می‌باشد.
کلید اتوماتیک و مکانیکال سیل
از دیگر قطعات پمپ آب می‌توان به کلید اتوماتیک آن اشاره کرد که به منظور تنظیم فعالیت‌های آن استفاده می‌شود. در حقیقت کلید اتوماتیک به منظور روشن و خاموش کردن پمپ آب تعبیه شده است و می‌تواند از کار کردن بی‌دلیل پمپ آب جلوگیری کند. مکانیکال سیل نیز از مهم‌ترین و اصلی‌ترین اجزای تشکیل دهنده پمپ آب خانگی به حساب می‌آید که وظیفه آن جلوگیری از نشت گازها و مایعات درون دستگاه است. چنانچه مکانیکال سیل دستگاه دچار ایراد و آسیب شود عملکرد کلی پمپ با اختلال مواجه شده و فعالیت قطعات دیگر نیز مختلف خواهد شد.
بوشن
بوشن پمپ (Pump Casing) از دیگر قطعاتی است که می‌تواند نقش پررنگی در عملکرد پمپ داشته باشد. این قطعه به‌طور کلی یک محفظه بسته است که در آن قسمت‌های دیگر پمپ، مانند پروانه پمپ و محور پمپ (شفت) قرار می‌گیرند. بوشن معمولاً از جنس فلز یا پلاستیک است و از مهم‌ترین کاربردهای آن می‌توان به هدایت جریان سیال، حفظ فشار سیال و همچنین حفاظت از قطعات یدکی پمپ اشاره کرد.
رینگ خنک کاری و سایشی
از دیگر قطعاتی که در پمپ‌های آب وجود داشته و از ایجاد ساییدگی روی پوسته پمپ آب جلوگیری می‌کند، رینگ خنک کاری و سایشی است. این قطعه می‌تواند بر روی پروانه یا پوسته پمپ نصب شود.
نوار گرافیتی
نوار گرافیتی نیز قطعه‌ای است که در بسیاری از پمپ‌های آب وجود دارد و همانند کاسه نمد و می‌تواند از نشتی آب در سیستم جلوگیری کند. این قطعه به منظور آب‌بندی و درزبندی قطعات مختلف پمپ استفاده می‌شود.
اتصالات و ولوها
ولو یا شیر مانند سوئیچ به شکل دستی و یا اتومات مسئولیت کنترل و تنظیم جریان آب با فشار مناسب را برعهده دارد و معمولاً بر روی قسمت ورودی و خروجی آب نصب می‌شود. اتصالات نیز قطعاتی هستند که در وصل کردن سایر قطعات پمپ آب به شکلی محکم و مقاوم نقش مهمی دارند و می‌توانند شامل مواردی همچون لوله‌ها، شیر، اتصالات فشار قوی و … باشند.
پوسته پمپ
یکی دیگر از اجزای پمپ‌های آب پوسته آن است که به منظور محافظت از سایر قطعات بر روی آن‌ها نصب می‌شود. در اصل پوسته پمپ پوششی است که می‌تواند تمام اجزای پمپ را در خود جای داده و از آن‌ها نگهداری کند. پوسته پمپ می‌تواند انواع مختلفی همچون پوسته حلزون، پوسته ورتکس و بدنه با تیغه‌های راهنما داشته باشد.
مهم‌ترین دلائل خارج شدن اجزاء تشکیل‌دهنده پمپ آب خانگی از بالانس
پمپ آب همانند پمپ وکیوم و بسیاری از تجهیزات دیگر می‌تواند طول عمر مشخصی داشته باشد و هر کدام از قطعات آن می‌توانند بعد از مدتی دچار آسیب و خسارت شده و نیاز به تعمیر و تعویض پیدا کنند. از جمله مهم‌ترین دلایل خروج قطعات پمپ آب از بالانس می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- لق شدن یا هرز شدن قطعات مختلف پمپ آب خانگی
- هم‌تراز نبودن یاتاقان‌‌ها با شفت پمپ آب
- هم تراز نبودن مسیر رانش با محور اصلی پمپ
- از بین رفتن تلرانس های بین قطعات مونتاژ شده پمپ
- خم شدن یا قوس برداشتن بین یاتاقان‌‌های تکیه‌گاهی
- خمیده شدن شفت به دلیل وزن معلق تحت نیروی ثقل
- گردش ماده یا سیال غیر یکنواخت
- قطرهای مختلف‌المرکز ناشی از ایراد در ساخت (قطعات روی روتور هم مرکز نشده‌اند)
- خلل و حفره‌‌های روی قطعات مختلف پمپ آب
- عدم قرار گیری کوبلینگ‌ها در مرکز و …
جمع‌بندی نهایی
پمپ آب خانگی یکی از تجهیزات کاربردی است که به منظور تنظیم فشار، سرعت و دبی آب در ساختمان‌های مسکونی مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد. این دستگاه از قطعات و اجزای مختلفی همچون الکتروموتور، بلبرینگ پمپ آب، محفظه آب‌بندی، پوسته پمپ، دیفیوزر، شفت، کاسه نمد، کلید اتوماتیک، مکانیکال سیل، پروانه پمپ آب، فلوتر و … تشکیل شده که هر کدام می‌توانند وظایف و کاربردهای متعددی داشته باشند.
