امروزه در تمامی صنایع از سیستم‌های پنوماتیک مختلفی استفاده می‌شود که با استفاده از نیروی هوای فشرده کار می‌کنند. یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در دستگاه‌های فشرده‌سازی هوا وجود دارد، نفوذ رطوبت هوا به داخل این سیستم‌ها و هوای فشرده است و این می‌تواند چالش‌ها و مشکلات مختلفی ایجاد کند. زنگ‌زدگی، خوردگی و آلودگی، افت کیفیت هوای فشرده و … از مهم‌ترین اثرات نفوذ رطوبت به داخل این سیستم‌ها است. برای جلوگیری از این مشکل باید از خشک‌کن‌های هوا (Dryer) استفاده شود. درایرها می‌توانند میزان رطوبت را به شکل قابل توجهی کاهش بدهند و به افزایش ایمنی و بهداشت محیط کمک کنند. در ادامه مطلب به بررسی تفاوت درایر جذبی و تبریدی و راهنمای خرید آن‌ها پرداخته می‌شود.
انواع درایر
درایرها همانند پمپ وکیوم و انواع تجهیزات دیگر می‌توانند انواع مختلفی از نظر برند، سایز، کاربرد و … داشته باشند اما به صورت کلی به دو دسته اصلی درایر تبریدی و جذبی تقسیم می‌شوند.
درایر تبریدی
درایر تبریدی یا یخچالی از جمله محبوب‌ترین و رایج‌ترین درایرها است که همانند یخچال‌های خانگی عمل می‌کند به‌گونه‌ای که از یک فرآیند خنک‌کننده استفاده کرده و از رطوبت جلوگیری می‌کند. در این درایر هوای فشرده تا حدود 35 درجه فارنهایت خنک شده و پس از عبور هوا از دریچه ورودی، رطوبت استخراج و تخلیه خواهد شد و هوای تازه خشک شده، توسط هوای ورودی دوباره گرم می‌شود. در انتهای هر چرخه تبریدی در این درایرها، هوای فشرده دارای نقطه شبنمی در محدوده 35 تا 40 درجه فارنهایت بوده و از ایمنی و سلامت بالایی برخوردار است. از مهم‌ترین مزیت‌های درایر تبریدی می‌توان به قیمت مناسب، هزینه‌های پایین تعمیر و نگهداری، مقاومت بالا در برابر ذرات معلق و … اشاره کرد هرچند که معایبی همچون عدم کاربردی در دماهای زیر انجماد نیز دارند.
درایر جذبی
درایرهای جذبی از جمله خشک‌کن‌هایی هستند که برای حذف رطوبت موجود در هوای فشرده از عوامل خشک‌کننده استفاده می‌کنند و بیشتری در کارگاه‌های صنعتی استفاده می‌شوند. کنترل این درایرها با شیر برقی، PLC و تابلو برق انجام خواهد شد و هوای فشرده از مواد جاذب عبور داده می‌شود. مواد جاذب این درایرها که از جنس آلومینای فعال، سیلیکاژل و … هستند باعث کاهش فشار نقطه شبنم می‌شود. در تعدادی از صنایع به نقطه شبنم منفی 40 نیاز هست و این درایرها می‌توانند انتخاب مناسبی باشند. البته نقطه شبنم هوا در بعضی از درایرها می‌تواند تا منفی 100 درجه کاهش یابد.
تفاوت درایر جذبی و تبریدی
همان‌طور که گفته شد درایرها می‌توانند از نظر نحوه عملکرد به دو دسته اصلی تبریدی و جذبی تقسیم شوند. هر کدام از این خشک‌کن‌ها می‌توانند از مزیت‌ها و معایب مختلفی برخوردار بوده و در نهایت کاربردهای متعددی داشته باشند. از جمله مهم‌ترین تفاوت‌های درایرهای جذبی و تبریدی می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
نحوه عملکرد
مهم‌ترین تفاوت درایر جذبی و تبریدی، نحوه عملکرد آن‌ها است. هر کدام از این خشک‌کن‌ها دارای اجزای مختلفی بوده و بر اساس عواملی همچون میزان رطوبت، دما، فشار و نوع جسم جاذب، عملکرد متفاوتی دارند. درایر جذبی با استفاده از اجزایی همچون منبع گرمایی، جسم جاذب و محیط خنک‌کننده و با جذب گرما از محیط خارجی و انتقال آن به محیط خنک‌کننده عمل می‌کند. درحالی‌که درایر تبریدی به کمک اجزایی همچون کمپرسور، مبادل حرارتی و ماده خنک‌کننده کار می‌کند به‌گونه‌ای که گرما از محیط داخلی به ماده خنک‌کننده منتقل شده و توسط مبادل حرارتی و کمپرسور خنک شده و به محیط خارجی انتقال می‌یابد. در درایر جذبی، دما و فشار محیط خارجی و محیط خنک‌کننده نرخ جذب را تغییر داده درحالی‌که در درایر تبریدی، خواص و نوع ماده خنک‌کننده بر روی عملکرد سیستم تاثیر می‌گذارد.
کاربردها
دیگر تفاوت این خشک‌کن‌ها، کاربردهایی است که دارند. درایرهای جذبی در محیط‌هایی که به رطوبت حساسیت دارند کاربرد بیشتری داشته درحالی‌که درایر تبریدی برای صنایعی که به رطوبت متوسط و کم نیاز دارند مناسب هستند.
ظرفیت یا دبی
هر کدام از این درایرها می‌توانند با ظرفیت‌ها و دبی‌های مختلفی تولید شده و در پروژه‌های مختلفی استفاده شوند. درایرهای جذبی در ظرفیت‌های پایین‌تر تا ۱۰۰۰ متر مکعب در ساعت تولید شده و درایرهای تبریدی در ظرفیت‌های بالا بیشتر از ۱۰۰۰ متر مکعب در ساعت ساخته می‌شوند.
میزان مصرف انرژی
از نظر میزان مصرف انرژی نیز، درایرهای تبریدی و جذبی متفاوت خواهند بود و به صورت کلی خشک‌کن‌های جذبی مصرف انرژی بیشتری دارند. این خشک‌کن‌ها برای فرآیند جذب رطوبت از گرما استفاده می‌کنند که موجب مصرف بیشتر آن‌ها خواهد شد. درایرهای تبریدی مصرف انرژی کمتری دارند زیرا از سیستم‌های تبریدی برای خنک کردن هوا و چگالش رطوبت استفاده می‌کنند. البته میزان مصرف انرژی درایر می‌تواند تحت تأثیر فاکتور هایی همچون ظرفیت، میزان فعالیت، میزان رطوبت، کیفیت ساخت درایر و … باشد.
ابعاد و اندازه
به صورت کلی درایرهای تبریدی از نظر ابعاد و اندازه جمع و جورتر و کوچک‌تر از درایرهای جذبی هستند. درایرهای تبریدی نیاز به فضای کمتری برای نصب دارند و می‌توانند عملکرد خوبی نیز داشته باشند. درایرهای جذبی تنوع بیشتری از نظر سایز و اندازه داشته و معمولاً دو برابر درایرهای تبریدی هستند و به فضای بیشتری برای نصب نیاز دارند.
قیمت
دیگر تفاوت درایر جذبی و تبریدی قیمت آن‌ها است. به صورت کلی درایرهای جذبی به دلیل کیفیت بالاتر می‌توانند از قیمت بیشتری برخوردار باشند هرچند که فاکتورهای مختلفی در تعیین قیمت مؤثر خواهد بود. در اصل فاکتورهایی همچون جنس و کیفیت، ابعاد و اندازه، برند و شرکت تولیدکننده، نرخ ارز و نوسانات، میزان عرضه و تقاضا و … می‌توانند قیمت این خشک‌کن‌ها را تغییر بدهند.
هزینه‌های نگهداری
خشک‌کن‌های تبریدی و جذبی می‌توانند از نظر هزینه‌های تعمیر و نگهداری نیز متفاوت باشند. هر کدام از این درایرها از اجزا و قطعات مختلفی تشکیل شده و می‌توانند به سرویس‌ها و نگهداری‌های مختلفی نیاز داشته باشند. به صورت کلی می‌توان گفت هزینه‌های نگهداری و سرویس درایرهای جذبی بیشتر است هرچند که امروزه از قطعات و اجزای باکیفیتی در این سیستم‌ها استفاده می‌شود که طول عمر مناسبی دارند.
خشک کردن هوا
میزان خشک کردن هوا نیز می‌توان یک فاکتور دیگر برای تفاوت درایر جذبی و تبریدی باشد. میزان خشک کردن هوا در هر کدام از این خشک‌کن‌ها با نسبت‌های مختلفی انجام می‌شود. درایرهای جذبی در مقایسه با درایرهای تبریدی، با نسبت بالاتری هوا را خشک می‌کنند. در کل هوای خروجی از درایرهای جذبی تا می‌تواند تا ۳۵ برابر خشک‌تر از هوای خروجی درایرهای تبریدی باشد و این اختلاف می‌تواند با توجه به نوع و کیفیت درایرها متفاوت باشد. در کل، درایرهای جذبی به عنوان گزینه‌ای مؤثرتر برای خشک کردن هوا شناخته می‌شوند.
نقطه شبنم
یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین تفاوت درایر جذبی و تبریدی است. نقطه شبنم یا Dew Point به میزانی از دمای هوا اشاره دارد که باید تا آن درجه سرد شده که از بخار آب، اشباع شود. هرچقدر پایین‌تر باشد نشان دهنده میزان خشکی هوا خواهد بود. در دمای پایین‌تر از، بخشی از آب موجود در هوا تقطیر خواهد شد تا مجدداً به حالت تعادل برسد. این آب تقطیر شده که بر روی سطوح جمع می‌شود، به عنوان شبنم شناخته خواهد شد.
کیفیت
درایرهای جذبی و تبریدی می‌توانند از نظر کیفیت نیز متفاوت باشند. البته پارامترهایی همچون شرایط استفاده و نگهداری، اعتبار فروشنده، برند سازنده و … می‌توانند در کیفیت این خشک‌کن‌ها مؤثر باشند اما معمولاً درایرهای جذبی در کیفیت‌های بالاتری تولید می‌شوند.
راهنمای خرید درایر
همان‌طور که گفته شد فاکتورها و پارامترهای مختلفی می‌توانند تعیین‌کننده تفاوت درایر جذبی و تبریدی باشند. برای خرید درایرها لازم است که به نکات و فاکتورهای مختلفی توجه داشت که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
میزان نیاز به نقطه شبنم
هر کدام صنایع مختلف می‌توانند به نقطه شبنم‌های مختلفی نیاز داشته باشند. درصورتی‌که سیستم به نقطه شبنم بین 3 تا 5 سانتی‌گراد نیاز داشته باشد، درایر تبریدی گزینه بهتری است.
محیط کار
هر کدام از انواع درایرها می‌توانند در محیط‌های مختلف، عملکرد و راندمان متفاوتی داشته باشند. تغییرات دما، فشار، شرایط محیطی و … می‌توانند بر روی عملکرد درایرها تأثیر داشته باشند. درایرهای تبریدی در محیط‌های معتدل و گرم مناسب‌تر هستند و درایرهای جذبی می‌توانند برای محیط‌های خشک گزینه بهتری باشند.
هزینه‌های عملیاتی
درایرهای تبریدی به دلیل مصرف انرژی کمتر و نگهداری ساده‌تر، هزینه عملیاتی کمتری دارند درحالی‌که درایرهای جذبی ممکن است به دلیل نیاز به بازسازی مواد جاذب و مصرف انرژی بالاتر، هزینه بیشتری داشته باشند.
میزان حساسیت به رطوبت
هر کدام از فرآیندهای صنعتی می‌توانند حساسیت متفاوتی به رطوبت داشته باشند. داروسازی، الکترونیک، غذا و … حساسیت بالایی به رطوبت دارند و قطعاً درایر جذبی انتخاب ایمن‌تری خواهد بود اما در صنایعی که حساسیت کمتری به رطوبت وجود دارد می‌توان از درایرهای تبریدی استفاده کرد.
اندازه و ظرفیت سیستم
ظرفیت و دبی درایرها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و حتماً باید به آن توجه داشت. برای تعیین ظرفیت درایر باید به نوع فعالیت صنعتی، میزان رطوبت، شرایط محیطی، دما و فشار و … توجه داشت
جمع‌بندی نهایی
درایرها تجهیزاتی هستند که به منظور خشک کردن رطوبت از هوای فشرده در تجهیزات پنوماتیک استفاده شده و می‌توانند کاربردهای صنعتی متعددی داشته باشند. این سیستم‌ها به دو دسته درایرهای جذبی و تبرید تقسیم می‌شوند و مهم‌ترین تفاوت‌های آن‌ها شامل مواردی همچون نحوه عملکرد، کاربردها، ظرفیت یا دبی، میزان مصرف انرژی، ابعاد و اندازه، قیمت، هزینه‌های نگهداری، خشک کردن هوا و نقطه شبنم هستند.
