پمپ از کاربردی‌ترین تجهیزاتی هستند که می‌توانند استفاده‌های صنعتی و غیر صنعتی متعددی داشته باشند. این تجهیزات می‌توانند بر اساس فاکتورها و پارامترهای متعددی دسته‌بندی شوند و از تنوع بالایی برخوردار هستند. در طول زمان استفاده از پمپ‌ها ممکن است مشکلات و ایرادات مختلفی را مشاهده کرد که نیاز به توجه و پیگیری داشته و حتماً باید برطرف شوند. یکی از بدترین و مهم‌ترین مشکلات فنی پمپ، گیرپاژ کردن آن است که ناشی از قفل شدن دو قطعه شافت و پروانه پمپ با بدنه خواهد بود. هرچند که بسیاری از افراد تصور می‌کنند که گیرپاژ کردن پمپ به صورت ناگهانی و اتفاقی رخ می‌دهد اما در حقیقت این مشکل می‌تواند تحت تأثیر عوامل و پارامترهای مختلفی باشد. در ادامه مطلب به بررسی کامل عوامل و دلایل و همچنین نحوه رفع گیرپاژ کردن پمپ پرداخته خواهد شد.
گیرپاژ کردن پمپ به چه معناست؟
در حقیقت واژه گیرپاژ کردن به گیر کردن یا قفل کردن دو قطعه مکانیکی گفته می‌شود و در این رویداد قطعاتی که مستقیماً در حال گردش هستند بیشترین آسیب و صدمه را خواهند دید. چنانچه به سرعت به موضوع گیرپاژ کردن پمپ‌ها رسیدگی نشود، نیروی وارد شده به سیم پیچی پمپ و عدم خروج آن می‌تواند فشار زیادی به موتور آن وارد کرده و در نهایت منجر به سوختگی آن شود. اگرچه همه پمپ‌ها مانند پمپ خلأ و … می‌توانند دچار این مشکل شوند اما گیرپاژ کردن معمولاً در پمپ‌های آب مشاهده می‌شود.
دلایل اصلی گیرپاژ کردن پمپ و راهکارهای رفع آن‌ها
همان‌طور که گفته شد بسیاری از افراد بر اساس یکی باور اشتباه تصور می‌کنند که پمپ‌ها به صورت آنی و لحظه‌ای دچار گیرپاژ می‌شوند در حالی که از مدت‌ها قبل می‌توان علائم و نشانه‌های آن را مشاهده کرد و پمپ معمولاً با سر و صدای عجیب و افزایش دمای شدید کار می‌کند. از مهم‌ترین دلایل گیرپاژ کردن پمپ می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
زنگ‌زدگی و خوردگی قطعات پمپ
رطوبت به عنوان دشمن اصلی فلزات شناخته می‌شود و با توجه به آنکه بیشتر قطعات پمپ از جنس فلز است، قرار گرفتن آن در معرض رطوبت می‌تواند باعث ایجاد خوردگی و زنگ‌زدگی در قطعات پمپ شود. پوسیدگی‌ها و زنگ‌زدگی‌هایی که در قطعات مختلف پمپ ایجاد می‌شوند می‌توانند مانع از چرخش روتور شوند و در نهایت منجر به گیرپاژ کردن موتور آن خواهند شد. علاوه بر رطوبت ذرات معلق مانند گردوغبار، شن و ماسه، آلودگی‌های مختلف و … می‌توانند در بین روتور و هسته قرار بگیرند و در زمان کار کردن پمپ مشکلاتی برای آن ایجاد کنند. در حقیقت سولفاته شدن قطعات مختلف پمپ در اثر رطوبت می‌تواند مانع از چرخش روان روتور و عملکرد قطعات شود.
برای رفع این مشکل لازم است که پمپ به صورت دوره‌ای سرویس شود و تعمیرکار باید موتور پمپ را باز کرده و تمامی آلودگی‌ها و آشغال‌هایی که مانع از چرخش روتور می‌شوند را پاک‌سازی نماید.
خراب شدن بلبرینگ‌ها
بلبرینگ‌ها از جمله مهم‌ترین قطعات پمپ هستند که می‌توانند در عملکرد آن نقش مؤثری داشته باشند. این قطعات از طول عمر مشخصی برخوردارند و بعد از مدتی دچار خرابی و شکستگی می‌شوند. خراب شدن بلبرینگ باعث می‌شوند که پره‌های موتور پمپ به‌سختی بچرخند و یا کلاً از کار بیفتند. از مهم‌ترین دلایل خراب شدن بلبرینگ‌ها می‌توان به مواردی همچون خشک شدن بلبرینگ به دلیل پاره شدن کاسه نمد، خشک شدن بلبرینگ به صورت طبیعی با سوختن گریس، گریس کاری بلبرینگ با گریس بی‌کیفیت و همچنین فشار زیاد به بلبرینگ و نافرم شدن کنس خارجی و در نهایت کنس داخلی اشاره کرد.
برای برطرف کردن این مشکل چاره‌ای جز تعویض بلبرینگ‌ها نیست و حتماً باید بلبرینگ‌های آسیب دیده با بلبرینگ‌های نو جایگزین شوند.
وجود جسم خارجی در الکتروموتور
الکتروموتورها نمی‌توانند به صورت صد در صد ایزوله شوند و همیشه احتمال نفوذ مواد خارجی به داخل آن‌ها وجود دارد. زمانی که اجسام خارجی مختلفی مانند پیچ، واشر، مهره و … به داخل الکتروموتور بیفتد می‌تواند مانع از چرخش آن شو همین امر می‌تواند موجب گیرپاژ کردن پمپ شود.
برای جلوگیری از این مشکل حتماً باید پمپ را در یک محل امن و مطمئن نسب کرد و در صورت وارد شدن جسم خارجی به الکتروموتور حتماً باید توسط فر متخصص خارج شود.
خراب شدن پروانه پمپ
از دیگر دلایل اصلی گیرپاژ کردن پمپ خراب شدن پروانه آن است. در حقیقت پروانه پمپ نیروی گریز از مرکز تولید شده الکتروموتور را به نیروی چرخشی تبدیل کرده و آب و سیالات مختلف را با فشار بالایی پمپاژ می‌کند. زمانی که پروانه دچار مشکل و خرابی شود از موقعیت خود خارج می‌شود و با تکیه‌گاه قفل می‌شود و این امر منجر به گیرپاژ کردن پمپ خواهد شد. از مهم‌ترین دلایلی که باعث خراب شدن پروانه می‌شوند می‌توان به فرسودگی آن در اثر رطوبت و …، افزایش دمای پمپ و کار کردن بیش از حد اشاره کرد. برای رفع این مشکل نیز حتماً باید پروانه پمپ در صورت آسیب‌دیدگی تعویض شود.
تابیده شدن شافت
شافت پمپ در اصل یک میلگرد استیل با سختی بالا و روکش کروم سخت است که می‌تواند نیروی مکانیکی الکتروموتور را دریافت کند و آن را به پروانه پمپ انتقال دهد. در اصل این قطعه نیروی مکانیکی را به نیروی چرخش تبدیل کرده و مسیر پمپاژ پروانه را آماده می‌کند. وارد شدن هرگونه آسیب و ایراد به شافت می‌تواند منجر به گیرپاژ کردن پمپ شود. تاب برداشتن شافت می‌تواند در اثر عوامل مختلفی همچون خاموش و روشن شدن مکرر پمپ که افزایش دمای به همراه دارد، شکستن پروانه که در هر چرخش، خورد شدن بلبرینگ که موجب فرار کردن شافت از محور استاندارد می‌شود، نامناسب بودن محل نصب پمپ که موجب ایجاد ارتعاش و … رخ بدهد و این مشکل در نهایت باعث گیرپاژ کردن پمپ شود.
برای رفع این مشکل لازم است که تمامی موارد ذکر شده بررسی شده و در صورت تابیده شدن شافت باید اقدام به تعویض آن نمود.
کیفیت پایین تولید پمپ
امروزه برندها و شرکت‌های متعددی در حوزه تولید انواع پمپ‌ها فعالیت دارند و طبیعتاً کیفیت محصولات هر کدام از آن‌ها متفاوت خواهد بود. کیفیت فلز و آلیاژ به کار رفته در تولید پمپ و قطعات آن می‌تواند اهمیت بالایی داشته باشد و عملکرد کلی دستگاه را تحت تاثیر قرار بدهد. کیفیت پایین قطعات می‌تواند باعث خوردگی و پوسیدگی سریع‌تر آن‌ها، طول عمر کمتر، راندمان پایین‌تر و … شود و در نهایت ممکن است به گیرپاژ کردن پمپ ختم شود. برای جلوگیری از این مشکل نیز لازم است که در زمان خرید پمپ به نوع و جنس آلیاژ به کار رفته و در تولید دستگاه، برند تولیدکننده و … توجه ویژه‌ای داشت.
خوردگی قطعات آب‌بند
یکی دیگر از مهم‌ترین دلایل گیرپاژ کردن پمپ خوردگی قطعات آب‌بند است. در حقیقت طراحی پمپ به این شیوه است که شافت از داخل روتور بیرون آمده و به پروانه می‌رسد و در این مسیر یک قسمتی با آب درگیر است و قسمتی دیگر نباید به آب درگیر باشد. قطعات آب‌بند در تمامی پمپ‌ها به جز پمپ‌های شناور وجود دارند و دو قسمت فلزی – فلزی و قسمت پلاستیکی تشکیل می‌شوند. در قسمت فلزی – فلزی که در حالت چرخش همواره با هم در اصطکاک هستند احتمال برخورد و خوردگی وجود دارد و این خوردگی در نهایت منجر به گیرپاژ کردن پمپ می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل نیز قطعات آب‌بند باید به صورت دوره‌ای سرویس شده و در صورت نیاز تعویض شوند.
جمع‌بندی نهایی
گیرپاژ کردن پمپ یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که این تجهیزات می‌توانند با آن مواجه شوند. گیرپاژ کردن پمپ می‌تواند در اثر دلایل مختلفی همچون خراب شدن بلبرینگ‌ها، خراب شدن پروانه، خوردگی و پوسیدگی قطعات، کیفیت پایین پمپ و … رخ بدهد. برای جلوگیری از گیرپاژ کردن پمپ باید پمپ‌ها به صورت دوره‌ای سرویس شوند، محل نصب پمپ استاندارد باشد، سر و صداهای ناهنجار و افزایش دما حتماً بررسی شود و قطعات مصرفی در زمان مناسب تعویض شوند.
